هفته گذشته مصادف بود با پنجاهمین سالگرد انقلاب کوبا. برای کمونیسم کارگری البته انقلاب کوبا و خط مشى کاستريسم نه الگو است و نه معادل سوسياليسم. اين ديدگاه غير کارگرى و کمونيستى مدتهاست نقد شده است و خط مشى چريکى در همان آمریکای لاتین مدتهاست از اعتبار افتاده است. آنچه که مورد مراجعه در اين يادداشت است امکان برخوردارى از درمان رایگان و تحصیل رایگان و مشخصا تجربه مقابله با بيسوادى است. کوبا زير فشار تحريم مشکلات کم ندارد اما دراين زمينه ها پيشرويهائى داشته است که همین امروز در قرن بیست و یکم در آمریکا و اروپا جزو آرزوهای برآورده نشده طبقه کارگر است. به این مناسبت تکه کوتاهی از گزارش دکتر لورنزتو در که در سال 1965 در 67 نسخه در تهران به چاپ رسید را منتشر می کنیم:
یکی از اقداماتی که در راس کار انقلابیون کوبا قرار گرفت مبارزه با بی سوادی در این کشور بود. کسانی که با تاریخ سواد آموزی آشنایی ندارند ممکن است سوال کنند آیا این امر منحصر به فرد فقط در کوبا رخ داده یا در کشورهای دیگر هم به انجام رسیده است؟
در سال 1965 یونسکو اجرای 12 پروژه بزرگ و هشت پروژه کوچکتر را در 18 کشور جهان سوم اعلام کرد. از این پروژه ها 11 پروژه به مرحله عمل درآمد. اما طبق آمار تماما با شکست روبرو شد. در مکزیک نیز کوشش هایی بعمل آمده بود اما همگی با شکست روبرو شد. خود یونسکو در سال 1976 اعلام کرد برای اجرای این پروژه 32 میلیون دلار بودجه تلف کرده است. اما در کوبا داستان از قرار دیگری بود. با تمام کمبودها کوبا تقریبا کشوری در دنیای آنروز بود که این پروژه را با کیفیت به انجام رسانده بود. متعاقب این امر یونسکو سال 1964 دکتر لونرزتو کارشناس ایتالیایی الاصل را مامور تحقیق در این زمینه کرد. این گزارش به سه زبان فرانسه٬ انگلیسی٬ اسپانیولی در سال 1965 منتشر شد.
در این راستا مبارزه با بی سوادی به سه مرحله تاریخی تقسیم می شود: مرحله اول متعلق به شخصی مذهبی به نام لوباک که در فیلیپین انجام داد و با بن بست روبرو شد. مرحله دوم کاری است که به لنین نسبت داده می شود و بعد از پیروزی انقلاب اکتبر در روسیه انجام گرفت. مرحله سوم با عنوان تحصیل برای امروزی شدن متعلق به تجربه کوبا است. البته هیچگاه گزارش لورنرزتو از سوی یونسکو چاپ نشد. چرا که لورنزتو تنها راه پیشرفت چنین پروژه ای را هماهنگی با تغییرات اقتصادی و وضع زندگی مردم ممکن می دانست. یونسکو حتی درخواست کوبا برای پخش نسخه هائی از این گزارش میان محققین در کنفرانس پیکار جهانی با بی سوادی در 1965 در تهران را رد کرد.
در پروژه هایی که یونسکو آن را پیش می برد احتمال 80 درصد شکست وجود داشت. پنجاه درصد شرکت کنندگان بعد از یک سال همه چیز را فراموش میکردند. فقط 10 درصد آنچه را که فرا میگرفتند به کار می بستند و فراموش نمیکردند. لورنزو معتقد بود که دلیل شکست برنامه های یونسکو تمرکز بر مقولاتی غیر اصولی بوده است. بعد از گزارش لورنزتو مصاحبه ده ساعته ای با فرار یکی از مسئولین این پروژه در کوبا انجام گرفت. سر دبیر یک روزنامه آمریکایی از این مسئول کوبایی پرسیده بود که جدا از هزینه های انسانی چقدر پول صرف این پروژه کردید:
- در کوبا تهیه ترازنامه مطرح نیست. ولی می دانیم چندین میلیون پزو برای تهیه کتابها و خرج سپاهیان و تامین ایاب و ذهاب و هزینه های بهداشتی صرف گردید. اگر جنبه های انسانی قضایا را کنار بگذاریم درصد قابل توجهی از کل مخارج را خانواده های سپاهیان با تامین وجوه لازم برای مسافرت و جبران کمبود مواد غذایی ناشی از فقر مردم تامین ساختند. ارقام و اعدادی برای ارائه ندارم. میلیون ها پزو در مرحله اولیه خرج شد. اعزام پزشکان به منظور مراقبت و حفظ سلامتی سپاهیان به دهات٬ تهیه و توزیع 177 هزار عینک برای محتاجان٬ پرداخت حقوق عادی پنج هزار معلم حرفه ای٬ خریداری 9 هزار توری یونیفورم و تختخواب همه مستلزم مبالغی بود که در 127 شهر کوبا مقداری از آنها را به عهده گرفتند. این کار را در زمانی کردیم که هنوز در اوج مشکلات سیاسی داخلی بودیم. جواب آقای سر دبیر را به این صورت می دهم اگر همه چیز را بخواهید با دلار و پول ارزیابی کنید در اموری مانند مبارزه با بیسوادی در کوبا موفق نخواهید شد. ارزش سعی و کوشش و فداکاری در بعضی از امور را نمی توان با دلار تعیین کرد! *
